Sinterklaas en zwarte Piet houden de gemoederen hoog! Is het een feest, of overschaduwt de pieten discussie?

Het is weer die tijd van het jaar waarin winkels vol liggen met chocoladeletters, kinderen die hun schoen zetten, de zwarte pieten discussie oplaait en in families de meningen over de zwarte pieten nogal kunnen variëren. Want ja, Sinterklaas en Zwarte Piet, het blijft een gevoelig onderwerp dat de gemoederen nogal kan verdelen. Voor een deel van de mensen is de traditionele piet verbonden aan racistische karikaturen en een pijnlijk verleden, terwijl anderen het vooral zien als een onschuldig kinderfeest en cultureel erfgoed. “torn niet aan onze tradities”, of “waarom iets veranderen wat we al jaren zo vieren?” horen we vaak, al weten de huidige ‘beliebers’ niet anders dan dat er roetveeg pieten zijn, het paard ‘o, zo snel” heet en het ‘pieten’ zijn en ‘zwart’ weggelaten wordt! De pret is er echt niet minder om nu de oorbellen, rode lippen en roe weggelaten worden.

En eerlijk? Het ligt niet aan de kinderen. Die lijken vaak slimmer dan de volwassenen die stoïcijns willen vasthouden aan het “We deden het altijd zo, focus niet zo op de slechte aspecten” of “vroeger hoorde je er niemand over.”

Sint & Piet: de magie, of vloek van december

In het liberale Amsterdam hoor je de discussies vaak zachtjes tussen de regen en de grachten door. In de melting pot van honderden culturen respecteren we elkaar, was de basisschool van onze kinderen één van de eersten die alle zwarte piet vlaggetjes verving met afbeeldingen van de stereotype piet. ‘Leef en laat leven’ is het motto, verbinding, respect en elkaar in hun waarde laten voert de boventoon, dat ik mijn kinderen ook graag als belangrijke levensles meegeef. We gaan in gesprek met ze en vertellen dat het niet aan ons is om te bekritiseren, maar om te luisteren. 

De kritiek die ook vanuit CNN, de VN en andere landen komt, is bij velen niet aan dovemansoren gericht. Onze ogen werden geopend en wie zijn wij om iemand er ongemakkelijk bij te laten voelen? Dat recht hebben we niet, hoezeer er ook een zeer grote groep struisvogels rondloopt, waaronder de Sint met zijn zeer zwarte pieten die we jaren geleden in Apeldoorn hadden ingehuurd. Is ontkenning wellicht het juiste woord dat we de slavernij niet durven te benoemen, proberen we het weg te vegen, of is het een mentaliteitsverschil?

Maar ga je verder het oosten van het land in, dan ontbrandt de strijd. Familievetes, verhitte discussies aan de keukentafel, we kunnen beter de Pieten discussie vermijden tipte wijlen mijn oma al… de coronacrisis en de prikdiscussies zijn er niets bij. Iets over een zwart gezicht, een staf, roe en een mijter doet blijkbaar meer dan een heel jaar lockdown en debat over gezondheid. En ook bij mezelf, ik weet mijn mond te houden. ‘Spreken is zilver, zwijgen is goud’, maar als mijn zoontje wordt tegengesproken als hij zegt dat je geen Zwarte piet moet zeggen, maar gewoon ‘Piet’ support ik hem en ben trots. De maatschappij ben jij!

Laten we eerlijk zijn: als witte Nederlanders hebben wij eigenlijk niet het recht om te zeggen wat wel of niet kwetsend is. Onze voorouders waren de kolonialisten, niet de geketende slaven, niet de mensen met grote oorbellen of kettingen om hun benen, niet de mensen die afgebeeld werden met overdreven rode lippen en kroeshaar. En toch is dat precies waar veel van de traditionele kenmerken van Zwarte Piet vandaan komen: roetvegen, kroeshaar, rode lippen, gouden oorringen, pofbroeken en kraagjes, het zijn visuele verwijzingen naar stereotypen van slaafgemaakten en koloniale onderdanen. Zelfs liedjes die ooit vrolijk werden meegezongen bevatten regels die teruggrijpen op deze beelden, zonder dat wij het ons altijd bewust zijn geweest.

Roetveeg, traditioneel of kleurrijk

Gelukkig groeit er bewustzijn. Kinderen lijken eerder dan wij te snappen dat de wereld verandert. De hedendaagse Sint is niet Sint-Mira met z’n knechten, maar een goedmoedig figuur die cadeautjes brengt en de zwarte schmink wordt vervangen door roetvegen of kleurrijke outfits. Het zijn de zere tenen van het verleden die we nu eindelijk durven te zien. En nee, we verdoezelen de geschiedenis niet, de geschiedenisboeken passen we niet aan, de tand des tijds leert ons wel om er een kinderfeest van te maken dat met z’n tijd mee gaat.

Toch blijft het lastig. Voor sommige volwassenen voelt het als een bedreiging van traditie. “Waarom een gestrekt been zetten in iets wat altijd zo ging?” vragen ze zich af. Maar tegelijkertijd: waarom zouden we onze kop in het zand steken zoals in vroegere tijden? Gewoon omdat iets altijd zo was? Misschien is het juist tijd om te schuren, te praten en te kijken naar wat kinderen ervan maken. Want die lijken het verschil tussen fantasie, plezier en respect voor anderen heel goed te begrijpen en het allemaal prima te vinden. Sinterklaas gaat om verbinding, familietradities en ach daar hoort ook wat gemopper en getier bij. 

Sinterklaas vieren kan dan ook nog steeds magisch zijn, maar het mag ook een moment zijn om te reflecteren. Een beetje ongemak hoort erbij. En misschien, heel misschien, leren we daar zelf ook iets van.

Fijne Sinterklaas en hopelijk zonder al te heetgebakken discussies. Ik heb zelf al op mijn lip moeten bijten toen mijn zoontje kritiek kreeg toen hij riep dat “Sinterklaas wel een racistisch feest is.” Oké, oké, niet geheel genuanceerd, niet helemaal goed onderbouwd en mooi verwoord, hij werkt nog aan zijn tact en zijn argumenten zonder oma op de kast te jagen en moeder vervolgens in een onbedoelde stresssituatie te brengen. De blamage ligt soms dichterbij dan je denkt in deze vermoeiende decembermaand.

Traditie & toekomst 

Maar goed, mond houden en wijselijk kijken, dat doen we dit feestweekend gewoon mee. Want ondanks alle discussies, ondanks alle schuivende tradities en aanpassingen, blijft er zoveel magie over. En dat is precies waar we het voor doen.

Marjolein 

Volg je ons als op Facebook | Tiktok | Instagram | Pinterest | Youtube We vinden het superleuk als je een berichtje achterlaat.