De Hermitage: “jullie wonen in een goed huis”…

“Hallo, bent u de bewoner van dit huis’? Er komt een dame voorzichtig het grind pad op gelopen en begint enthousiast te vertellen over Juul en Ans die hier jaren hebben gewoont. “Met Pasen stond ze altijd klaar met iets lekkers voor de kinderen‘ vertelde ze enthousiast. Herinneringen en verhalen volgen over dit iconische pand.

Ook buren die hier hun hele leven al wonen, deelden herinneringen over de geschiedenis en de intrigerende dames die hier woonden. Recent ontvingen we zelfs een gravure van ons huis en op het artikel over de geschiedenis van het huis, kreeg ik veel informatie waardoor het verhaal rijker en completer wordt. De Hermitage is niet zomaar een huis, die velen toch kennen door het naastgelegen KSG (koninklijke scholengemeenschap). En dat bleek ook maar weer toen mijn man aan de praat raakte met een passant ‘….

Een goed huis

‘Jullie wonen in een goed huis”, de oude man glimlachte vriendelijk richting de Hermitage. Hij doelde met zijn opmerking op de 2e wereldoorlog. Want niet in alle huizen in de Parken was het pluis in die roerige tijden. “het huis daar verder op moet ik toch altijd even naar spugen…”. Oorlogsherinneringen snijden in je ziel, weet ik ook van mijn oma en draag haar wijze woorden met mij mee; “Vrijheid is ons niet gegeven, er is hard voor gestreden! “En“… vervolgde de passant…. wist je dat Juul de duitsers uit het pand weerde door een bord waarop stond “gevaar voor besmettelijke ziekten” “Geen Duitsers deed een stap over drempel'” lachtte hij… De man vervolgde zijn wandeling en ik hoop dat hij snel weer aanwaait voor meer bijzondere verhalen…

De Hermitage – Een goed huis

In Augustus 2021 betrokken wij ‘Villa de Hermitage’ (1878), zoals het in de boeken staat, waarmee we in bijna 144 jaar de vierde bewoner zijn! De eerste bewoner is de in Rotterdam geboren steenkoolhandelaar en assuradeur Jan Bartholomeus Hugenholtz (1837-1923) dat bijna 86 jaar in de familie bleef.

Toen we besloten te verhuizen, deed ik wel eerst goed onderzoek naar de geschiedenis van het huis. Bijgeloof, gevoel en geluk spelen bij mij een grote rol in de keuzes die ik maak, vandaar dat ik echt van de hoed en de rand wist over dit rijksmonument. Daar hielp Familie Hoepel ook fantastisch aan mee, die het huis bewoonden voordat wij er in zijn getrokken.

De tweede bewoners zijn Juul Paats en Ans Taal die pas in 1930 het gebouw betrokken. Ze hadden er tot in de jaren 80 een pension voor ouderen waardoor ze de ramen van het pand allemaal lager hebben laten maken zodat de bewoners vanuit het bed naar buiten konden kijken. Juul Paats heeft (bijna) tot haar dood in 2003 in de hermitage gewoond en kreeg veel bekendheid door haar heldendaden….

“Verboden voor Joden”

In mei 1941 volgt een bevel dat betrekking heeft op de medische zorg: joodse artsen en verpleegkundigen mogen geen niet-joden behandelen en omgekeerd evenmin. Dat gaat ook het verpleeghuis van Juul en Ans aan. Juul krijgt het bevel een bordje
Verboden voor Joden op de Hermitage te schroeven.

Dan blijkt haar verzetshouding pur sang en weigert. Zelfs als de Duitsers het bevel met hun dwingende bevelen herhalen.. Stoer, met de wetenschap dat stadswijk De Parken destijds omgeven was met Duitsers en naast een depot stond. Zelfs het naastgelegen schoolgebouw, de KSG werd in 1940 gevorderd door de Duitsers waarbij leerlingen zich door half Apeldoorn moesten verplaatsen voor hun lessen.

Toen in 1942 een joodse buurman werd opgepakt, worden zijn vrouw en hun twee kinderen gelijk geholpen door beschermengelen Ans en Juul. Ze duiken voor een korte periode onder in hun huis, ‘De Hermitage’, en zorgen daarna voor een veilig onderduikadres. Zo rolt Juul in het verzet en zette ze zich in voor meer (joodse) onderduikers die voor kortere of voor langere tijd in ‘De Hermitage’ verbleven. Ze hebben overigens állemaal WOII overleefd.

Eén joodse bewoner stierf een natuurlijke dood dat in die tijd niet eenvoudig op te lossen was. Ze dachten er aan om het lichaam in de tuin te begraven, maar gelukkig werden er valse papieren voor een waardige begrafenis in geregeld. De overledene krijgt uiteindelijk de identiteit van een evacué uit Arnhem, die daar kort na aankomst is gestorven. Als de begrafenisstoet de straat uitrijdt, komen er een paar Duitsers aan die salueren … en dat voor een jood.

Israëlische Yad Vashem-onderscheiding

Juul Paats en Ans Taal hebben op 20 mei 1968 de Israëlische Yad Vashem-onderscheiding ontvangen voor het fantastische werk dat ze hebben verricht tijdens de 2e wereldoorlog. Samen met Ans, heeft Juul tientallen joodse mensen helpen onderduiken, verzorgd en ook zelf onderdak gegeven.

Dominee Nawijn, de predikant van de Zuiderkerk, hielp haar in het geheim met distributiekaarten en identiteits-papieren om de joden op te kunnen nemen. Hulp bieden aan joden werd in de oorlog door de Duitsers zeer zwaar bestraft, maar ze heeft dit de hele oorlog onder de radar weten te houden. Ook na 1945 onderhield ze nog nauw contact met de door haar geholpen joden, in binnen en buitenland.

Yad Vashem onderscheiding

De Yad Vashem medaille is de hoogste burgerlijke onderscheiding van de staat Israël en wordt verleend aan mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden hebben geholpen. Zij hadden kwaliteiten die niet iedereen had. Het waren namelijk mensen die zich zonder eigen belang inzetten om Joden het leven te redden. Op dit moment zijn er wereldwijd 20.000 mensen onderscheiden, waarvan er in Nederland zo’n 5661 zijn uitgereikt voor hun heldenacties.

Ook het verzet was tijdens de eerste twee jaren van de bezetting nog niet goed georganiseerd, dat steeds professioneler en ook voorzichtiger werd, naarmate de bezetting langer duurde. Het waren roerige tijden waarbij het lastig was om mensen te vinden waar je voor onbepaalde tijd in huis mocht onderduiken met je gezin én die je kon vertrouwen. En het vinden van voedsel en kleding, in tijden van schaarste, was al helemaal een uitdaging. Voor hen die een heldendaad verrichte is deze oorkonde een erkenning, al zul je velen horen zeggen; “je laat toch geen naaste in de steek‘

Vrouw van vrijdag

In tijden van oorlog aarzelde Juultje geen moment. Met Ans aan haar zijde schoot ze in de bres voor vele Apeldoorners. In tijden van verordeningen, honger, tekorten, bonkaarten, verplichte verduistering, passerende legervliegtuigen en militaire treinen, was ze de stabiele factor voor velen. Onzichtbaar dat wel…en stapje voor stapje toonde ze verzet tegen het schrikbewind. Met een NSB-burgemeester Dirk Frans Pont aan het roer en de antisemitische agressie in Apeldoorn kan ik enkel meer dan respect hebben voor deze powervrouwen in de Hermitage.

Gerelateerde blog met een inspirerend verhaal: Theater Na de Dam & het Nationale Ballet presenteren: De dans ontsprongen met Pierre Bokma en Igone de Jongh!

Tot slot

Bij het schrijven over Juul dacht ik ook veel aan mijn oma die al op jonge leeftijd tijdens de tweede wereld oorlog brieven rondstuurde op haar fietsje. Haar vader Johannes Schoenmaker zat bij het verzet en heeft het met zijn leven bekocht en werd vlak voor de bevrijding gefusilleerd bij de Woeste Hoeve. Tijdens het opschrijven realiseer ik zelfs dat ik er nu in de buurt woon en er graag weer toe ga met mijn kinderen.

De herinnering wil ik in leven houden, voor mijn oma, maar ook voor volgende generaties. haar woorden “Vier de vrijheid!” zeg ik voort! “Vrijheid is ons niet gegeven, er is hard voor gestreden! Aankomende 4 mei zal ik in het Oranjepark aanwezig zijn bij de dodenherdenking, daar waar Juul ieder jaar bij aanwezig was. Ik zal aan haar denken, aan mijn oma….powervrouwen en zal de herinnering levend houden. Wij mogen nu ook een stukje geschiedenis schrijven in de Hermitage en hoop ik in de voetstappen te treden van Juul door goed te doen…

Gerelateerde blog: Balkbrug 1943: Het bijzondere verhaal van de neergestorte Canadese piloten

Liefs Olivette

Olivette is ook actief op Twitter | Facebook | Youtube | Instagram. We vinden het superleuk als je een berichtje achterlaat