Dood gaan, sterven en afscheid zijn moeilijke onderwerpen.

Delen vinden we super lief

“Mama, opa is dood hé?! Hij heeft nu vleugels”! “Dan kan hij mooi van het ziekenhuis naar Apeldoorn vliegen” Olivier (4) benoemt het zoals hij het ziet en heeft de link goed gelegd met een boekje dat wij over de dood aan hem hebben voorgelezen. Volgens hem is opa nu een vogel en mijn hart smelt als hij dit zegt..

Je wilt kinderen zoveel mogelijk beschermen als een dierbare overlijd. Maar hoe vertel je het een kindje dat hun geliefde opa overleden is? We willen het niet verborgen houden, of verdraaien. De waarheid is het beste. Maar hoe gaan we het vertellen zonder tranen, of zijn tranen helemaal niet erg? En is het wel verstandig om hem te laten denken dat opa nu een vogel is? Grote dilemma’s voor ouders als er een dierbare weg valt.

Woorden schieten te kort

Ik werd maandagochtend 26 juni 2017 gebeld toen ik op mijn werk zat. Mijn man was in tranen en vertelde dat het voorbij was…. zijn vader was ingeslapen en was gestopt met ademhalen. Hij was hier bij geweest. Zonder aarzelen was hij die ochtend in de vroegste vroegte naar het ziekenhuis gereden in Apeldoorn. Na zijn telefoontje rende ik zonder blikken of blozen naar mijn collega’s en gaf aan dat ik direct naar hem toe wilde Het was stil in mij, stil in de auto. Enkel wat ik kon doen is huilen en me voorbereiden op wat komen ging.

Mijn kinderen waren te jong om het bewust te ervaren en waren die ochtend op school/Crèche. Het enige dat ik kon doen, was naasten bellen om de kinderen van de crèche op te halen. Ik wilde hen liever niet bij dit eerste, intense grote verdriet hebben. Ze zouden niet weten wat hen zou overkomen. Een paar dagen later zou een groot verschil maken, het verdriet niet minder, maar de paniek wel.

Afscheid nemen

Bij aankomst in het ziekenhuis, werden weinig woorden geroerd. Enkel een knuffel en liefkozende blik. Het sneed in ons hart en na twee weken IC-ziekenhuisstress, onrust en ongerustheid, wisten we onbewust dat dit moment zou komen. We zijn heel dankbaar dat we onze Peter, opa &(schoon)vader nog veel hebben bezocht de twee weken hier aan vooraf.

Mijn man was de laatste twee weken bijna dagelijks op de IC en heeft dankzij steun van zijn vrienden en collega’s alles qua werk en projecten naast zich neer kunnen leggen. Het verliezen van je vader is ondragelijk en vooral op zo’n jonge leeftijd (65). Ook zag ik de paniek in de ogen van mijn schoonmoeder, de onmacht, het verdriet. Het ging allemaal gewoon te snel. Hier kun je je gewoonweg nooit op voorbereiden. Een ouder verliezen is alsof je fundament komt weg te vallen, zo verwoord mijn man het passend. De eenzaamheid komt ook soort van om de hoek kijken. Je ouders zijn onbewust je grootste steun en toeverlaat, je veilige thuis en dat is nu deels verdwenen.

Strijdlustig

Mijn schoonvader had nog zoveel plannen en had, tegen beter weten in, nog een prachtige caravan gekocht waarmee hij door Europa zou reizen. Hij weigerde te geloven dat hij ernstig ziek was en zou het overwinnen, eigenwijs als hij was. Destijds konden we ons er druk over maken, maar terugkijkend, bedenk je dat dat zijn houvast was. Hij legde zich er niet bij neer en was strijdlustig. De sportschoenen werden vaker aangetrokken en ook werd suiker gemeden. Het bleek alleen te laat, de realiteit had zijn strijdlust ingehaald. Hij weigerde te geloven dat het allemaal zo ernstig was. En dat hij dit zou overwinnen stond als een huis, hier was hij van overtuigd…niets bleek minder waar.

Mijn schoonvader was dan ook nog niet klaar om te vertrekken. Net 65 jaar geworden en nog een heel leven voor zich. Hij lag fragiel in zijn bed, ingevallen wangen en zijn baard was afgeschoren. Het was niet mijn schoonvader zoals ik hem me herinner. Tot het laatste moment bleef hij eigenwijs, de ziekte zou dit niet winnen. Hij weigerde dit te geloven. Onbewust wisten wij beter, maar we lieten hem in de waan en lieten het hem geloven. En hoopten er stiekem ook op, al wisten we diep in ons beter.

Hoe vertel je het kinderen

Ik wist op dat moment ook niet hoe ik het de kinderen het het beste uit kon leggen. We waren gewoonweg nog niet klaar om afscheid te nemen. Zijn ziektebed verliep te snel. Nog geen jaar daarvoor had hij te horen gekregen dat hij ziek was, een half jaar geleden was zijn chemo gelukt en praktisch ‘schoon’ en nu staan we er heel anders voor.

Opa is een vogel

We zijn nu een jaar verder en de pijn is er nog steeds. Bij alles wat je doet, of meemaakt mis je hem. Om het hele grote verdriet bij zijn kinderen en vrouw te zien raakt me diep. Er gaat geen dag voorbij of we denken aan hem. Ook mijn kinderen praten vaak over opa. “Opa is nu een vogel, hé mama” wijzend naar het boek van ‘kikker en de vogel’. Van de crèche had ik ook het boekje van nijntje mogen gebruiken. Dit legde duidelijk en helder uit wat de dood precies inhoudt. Hij leeft

En Opa leeft in ons voort. In mijn man, zijn kinderen en mijn kinderen, in ons hart en ook in de verhalen van mensen en in de herinneringen die wij hebben. “Opa zit in mijn hart mama” En zo is het! Mijn dochter weet het prachtig te verwoorden.

Kikker en het vogeltje

Het boekje van de “Kikker en het vogeltje” vonden we ietwat verwarrend, want waarom zit het vogeltje aan het einde van het boekje weer in de boom? Een ander boekje dat ons werd aangeraden is “Nijntje, dag oma pluis”. We kregen het in bruikleen van de crèche en mij zoontje nam het boekje mee naar bed om er heel veel in te bladeren.

Nijntje Lieve Oma Pluis

Woezel en pip – Dag lief muisje

Woezel en Pip zijn voor veel kinderen vertrouwde vriendjes en in het boek ‘Dag lief Muisje’ gaat het over dood en rouw. Het is fijn dat jonge kinderen via de vertrouwde figuren van Woezel en Pip zich uiteen kunnen zetten met zo iets ingewikkelds als de dood. Het boek is een goed hulpmiddel om met jonge kinderen over dood, rouw en afscheid nemen te praten. Voor ons werd het boek net ietwat te laat gelanceerd, maar ik heb het doorgebladerd en het is een lieve manier om over de dood te praten met jonge kindjes. Zeker een aanrader als je te maken krijgt met zoiets treurigs als het verliezen van een dierbare.

Muziek

De boekjes hierboven hebben ons geholpen om het voor de kinderen luchtiger te maken. Ze maken de liefste, grappigste energiek opmerkingen. Ze relativeren alles dat mooi is om te zien. Naast boekjes hebben we ook veel aan muziek gehad. We zetten het vaak op en kletsen dan in de rondte.

De film en muziek van Coco

Ik vertel onze kinderen dat opa Peter in ons hart zit en dat hij voortleeft door aan hem te denken. Dit vind ik dan ook prachtig weergegeven in de film Coco van Disney. Ik heb het dan ook niet droog gehouden bij het kijken van deze film. De teksten van de liedjes zijn prachtig, de film evenzo. In deze film wordt op een luchtige manier over de dood gesproken en dat maakte het voor mij makkelijker om het gesprek aan te gaan met de kinderen.”Maar mam, dus Opa Peter is nu bij oma, oma Netty” Want ook onze dierbare Oma oma Netty is ons afgelopen jaar ontvallen, kort na het overlijden van Peter, mijn schoonvader.

Sterke band

Mijn band met mijn schoonvader was goed. We hielden elkaar scherp, hij stelde kritische vragen en was trots op me. Het was een bijzondere markante man die niet snel het achterste van zijn tong liet zien. Ik voel me bevoorrecht en ben dankbaar dat hij mijn schoonvader was. Hij was een trotse vader en een al even trotse schoonvader die net opa was geworden van zijn 4e kleinkind. En wat ook zo bijzonder was, is dat hij ons in het echt verbonden heeft als bijzonder ambtenaar van de burgerlijke stand in 2009. Peter was een keukenheld en dat was zijn domein. Vanuit zijn keukentroon wist hij de gehele familie te voorzien van lekkernijen en was trots op het resultaat. We hadden een sterke band en hij wordt gemist.

Troost bij de dood, sterven & afscheid

Er gaat geen dag voorbij dat we niet aan hem denken. In een televisie programma, als onze kinderen een lieve mijlpaal hebben bereikt, de dagelijkse telefoontjes die mijn man had op de terugreis naar huis. En zoals mijn schoonmoeder treffend zegt; “Ik mis mijn maatje, waarbij ik aan 1 woord genoeg had“

In muziek vinden we veel troost. Som kan de tekst je echter intens overvallen en kun je je verliezen in muziek. Ik heb een aantal van mijn meest dierbare nummers onder elkaar gezet. Waarschuwing, je houdt het niet droog als je iemand verloren hebt. Deze liedjes maken heel indruk op me….

Marco Borsato – Verlies

Afscheid nemen bestaat niet. Dit liedje staat constant hoog genoteerd in de Dela Top 50 van uitvaartmuziek, meestal in de top 5. En wat vind ik onderstaand nummer ook treffend…

Maaike Ouboter

Een heel lief, klein liedje dat Maaike prachtig verwoord: “Al denk ik soms dat het zo beter is, kan ik het niet helpen dat ik je soms mis...”

Een liedje dat de dood en het gemis dat hier bij hoort intens beschrijft

Laat me los/ Ik moet nu alleen
En houdt me vast als het nodig is
In gedachten
Ik zoek je in alles om me heen
Maar al denk ik soms dat het zo beter is
Kan ik het niet helpen dat ik je soms mis

Jan Smit

Over onderstaande nummers dat de dood iets doet verlichten, hoef ik weinig te zeggen, de tekst spreekt voor zich. “Je Naam In De Sterren” van jan Smit uit het pittoresque Volendam.

En ook ‘1 minuut met jou‘ is hartverwarmend

Blog – Zo stil

“Zo stil,
Dat iedereen wel weet dat dit zo blijft,
Voor altijd, voor altijd en een leven lang, het was,
Zo stil, dat iedereen het voelde in zijn lijf,
Geen pen, die ooit nog dit gevoel beschrijven kan”

Afscheid Van Een Vriend – Clouseau

“Ik blijf nu hier jij gaat naar daar/ En daar is niet zover van hier
We spreken af, ik weet niet waar/ En daar ontmoeten we elkaar”

Zo Zal Het Zijn – Rob de Nijs

“Doof nu het licht en sluit je ogen/ En vergeet de strijd
Jouw leven hier is omgevlogen/ Maar je liefde blijft”

Geen Kind Meer – Karin Bloemen

Een prachtig nummer dat ik niet kan beluisteren zonder een traan in mijn ogen is het liedje van Karin Bloemen..Ik heb beide ouders nog, toch zal ook deze dag mij ooit overkomen.

“En dan is ie er opeens, die dag…. De dag dat je moeder sterft.. De dag waarop je nooit meer een kind zult zijn...”

In dit lied krijg je het pijnlijke besef dat je je moeder nooit meer iets kunt vragen over je kindertijd, hoe jij het deed, hoe je was in je puberteit. De eigenschappen, kenmerken en gewoontes die je eigenlijk tegen staan van je moeder, maar die je tegelijkertijd ook heeft gevormd.. Dit liedje maakt je pijnlijk duidelijk dat je na de dag dat je moeder sterft nooit meer kind zult zijn. Het maakt me extra duidelijk dat ik meer aandacht aan mijn ouders zou moeten schenken. Die dag kan namelijk pijnlijk dichtbij zijn…

Lieve Peter,

Woorden schieten te kort als we het over je hebben. Ik mis je, mijn kindjes missen je intens en ik kan niet eens omschreven hoezeer je zoon je mist. Hoezeer ik mijn uiterste best doe om hen te troosten, om er voor hem te zijn. Het gemis en pijn kan ik niet bij hem wegnemen. Ik hoop dat als je naar beneden kijkt, dat je hier dan gerust op bent. En afgelopen weekend vloog er een vlinder bij jullie in de tuin. Ik kan het dan niet laten om mijn kindjes te vertellen dat jij die dan hebt verstuurd. Om te laten weten dat je stiekem meekijkt en erbij bent, bij alle ongein die de kindjes uithalen….

liefs

Wij hebben ervoor gekozen om onze kinderen te vertellen dat opa dood is. Dit leek ons het beste. Het verhaal van het vogeltje speelt nog wel in hun hoofd en dat laten we zo. Opa heeft nu zijn eigen herdenkingsplek en daar kunnen we altijd naartoe. We hebben het heel lastig gevonden om het onze kinderen te vertellen en een ieder doet het op zijn eigen manier. En als je je hart volgt kun je het nooit verkeerd doen….